Σε ελαιώνες παραγωγών στο Ν. Ηρακλείου (ΕΑΣ Πεζών), στο Ν. Λασιθίου (ΕΑΣ Μεραμβέλλου) και στο Ν. Μεσσηνίας (Ο.Π. Νηλέας) εφαρμόζονται καλλιεργητικές πρακτικές που συμβάλουν στον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής με δύο τρόπους:
μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από την καλλιέργεια της ελιάς
- αύξηση της δέσμευσης διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα στα φυτά και «αποθήκευσή» του στο έδαφος υπό μορφή οργανικής ουσίας ώστε να βελτιωθεί η γονιμότητά του (συγκράτηση νερού και λιπασμάτων)
Οι πρακτικές που εφαρμόζονται είναι:
1. Ανακύκλωση κλαδεμάτων ως υλικό εδαφοκάλυψης και θρέψης
Η συνηθισμένη πρακτική διαχείρισης των κλαδιών μετά το κλάδεμα των ελαιόδεντρων είναι η άμεση καύση τους στο χωράφι. Αυτή η πρακτική έχει πολλά μειονεκτήματα τα κυριότερα των οποίων είναι η απελευθέρωση στην ατμόσφαιρα αερίων θερμοκηπίου και η καταστροφή ενός πολύτιμου οργανικού υλικού. Η πρακτική που θα εφαρμοστεί στο συγκεκριμένο έργο είναι ο τεμαχισμός των κλαδιών και η απόθεσή τους στο έδαφος ώστε μεσο- και μακροπρόθεσμα να αυξηθεί η οργανική ουσία του εδάφους ενώ άμεσα οφέλη θα είναι η μείωση απωλειών εδαφικής υγρασίας και ο περιορισμός ανάπτυξης ζιζανίων κατά την περίοδο αυξημένων υδατικών και θρεπτικών αναγκών της ελιάς (Άνοιξη-καλοκαίρι).
Οι κύριες δράσεις του έργου αφορούν στην αξιοποίηση υποπροϊόντων της ελαιοκαλλιέργειας όπως:
Α) απόθεση στο έδαφος αποβλήτων ελαιοτριβείου (υγρά απόβλητα, ξηρό υπόλειμμα, λάσπη, φύλλα κλπ)
Β) τεμαχισμός προϊόντων κλαδέματος και διατήρηση στο έδαφος,
Γ) κομποστοποίηση
Δ) τροποποίηση του κλαδέματος για βελτίωση της παραγωγικότητας των ελαιώνων
2. Αξιοποίηση αποβλήτων ελαιοτριβείου με εφαρμογή στο έδαφος.
Τα υποπροϊόντα των ελαιοτριβείων αντιμετωπίζονται ως απόβλητα που πρέπει με κάποιο τρόπο να απομακρυνθούν. Στην πραγματικότητα περιέχουν πολύτιμα συστατικά που μπορούν να φανούν χρήσιμα ως συμπληρωματικό στοιχείο θρέψης των καλλιεργειών με την απαραίτητη προσοχή στη δοσολογία, τον χρόνο και τρόπο εφαρμογής, την ανάμειξη με άλλα υλικά, την επεξεργασία όπου χρειάζεται κλπ. Η πρακτική που θα εφαρμοστεί στο συγκεκριμένο έργο είναι η εφαρμογή στο χωράφι των «αποβλήτων» με βάση το σκεπτικό της ανακύκλωσης: επιστρέφουμε την ποσότητα που προέκυψε από την επεξεργασία του καρπού που παράχθηκε στο συγκεκριμένο αγροτεμάχιο.
3. Αξιοποίηση υποπροϊόντων ελαιοκαλλιέργειας μετά από κομποστοποίηση.
Η αξιοποίηση οργανικών υλικών μετά από κομποστοποίηση προσφέρει μια οικονομική και οικολογική λύση θρέψης των φυτών και βελτίωσης της γονιμότητας του εδάφους. Παράλληλα προσδίνοντας ένα θετικό ρόλο σε υλικά που στο παρελθόν είτε δεν θεωρούνταν χρήσιμα είτε αποτελούσαν και περιβαλλοντικό κίνδυνο (ρύπανση υδάτων από απορροή αποβλήτων, εκπομπή επικίνδυνων αερίων στην ατμόσφαιρα από καύση κλαδιών κλπ) γεννάται προοπτική αποφόρτισης των συγκεκριμένων προβλημάτων.
4.Τροποποίηση της ζιζανιοχλωρίδας για αύξηση της δέσμευσης διοξειδίου του άνθρακα.
Σε πολλούς ελαιώνες η φυσική βλάστηση είτε είναι πολύ φτωχή λόγω εντατικής ζιζανιοκτονίας είτε έχει περιορισμένη ποικιλότητα λόγω υψηλής ανταγωνιστικής ικανότητας ζιζανίων όπως η οξαλίδα. Επιπλέον η δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα είναι περιορισμένη. Στο πλαίσιο του έργου θα πραγματοποιηθεί ενίσχυση της βιοποικιλότητας με σπορά μιγμάτων φυτικών ειδών που έχουν δοκιμαστεί και έχουν δείξει θετικά στοιχεία. Επιπλέον, τα συγκεκριμένα μίγματα ψυχανθών-αγρωστωδών δεσμεύουν διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα και προσφέρουν οργανική ουσία και άζωτο βελτιώνοντας τη γονιμότητα του εδάφους.
5.Τροποποίηση του κλαδέματος των ελαιοδέντρων για αύξηση της δέσμευσης διοξειδίου του άνθρακα μέσω της φωτοσύνθεσης.
Το κλάδεμα είναι καθοριστικής σημασίας εργασία για την ανάπτυξη και παραγωγικότητα των ελαιόδεντρων αλλά και τη δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα (Sofo et al., 2005). Στους επιλεγμένους ελαιώνες θα δοθούν οδηγίες για τη διαμόρφωση της κόμης των δέντρων κατά τέτοιο τρόπο ώστε να βελτιστοποιηθεί η αξιοποίηση της ηλιακής ακτινοβολίας, να μεγιστοποιηθεί η δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα ώστε να έχουμε καλύτερη βλάστηση και παραγωγή καρπού.
6. Ακαλλιέργεια του εδάφους για περιορισμό της διάβρωσης και καταστροφής της οργανικής ουσίας.
Η καλλιέργεια του εδάφους σε αρκετές περιπτώσεις οδηγεί σε επιδείνωση της διάβρωσης και σε μείωση της περιεκτικότητας του εδάφους σε οργανική ουσία (Gómez et al., 2008, Metzidakis et al., 2008, Metzidakis et al., 2012). Η πρακτική που θα εφαρμοστεί στο συγκεκριμένο έργο είναι η ελάχιστη δυνατή διατάραξη του εδάφους (ακαλλιέργεια) ώστε να προστατευθεί αυτός ο πολύτιμος φυσικός πόρος από τη διάβρωση και την υποβάθμιση.
Η εφαρμογή θα γίνει σε μεγάλο αριθμό αγροτεμαχίων κάθε περιοχής και σε συνθήκες αρδευόμενες και ξηρικές. Για να είναι δυνατή η ποσοτικοποίηση της επίδρασης των προτεινόμενων πρακτικών θα επιλεγούν αγροτεμάχια με παρόμοια χαρακτηριστικά (τύπος εδάφους, οξύτητα, οργανική ουσία, σύστημα διαχείρισης, κλπ) και η μία ομάδα αγροτεμαχίων θα δεχθεί τις εφαρμογές ενώ η δεύτερη θα λειτουργήσει ως σημείο αναφοράς. Οι προτεινόμενες καλλιεργητικές πρακτικές θα εφαρμοστούν για τουλάχιστον 4 έτη και η πρόοδος στους περιβαλλοντικούς, παραγωγικούς και οικονομικούς δείκτες θα καταγράφεται συστηματικά. Ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε ελαιώνα θα εξειδικευθεί ο τρόπος εφαρμογής αλλά και ο συνδυασμός των πρακτικών που είναι κατάλληλες και εφικτές για τη συγκεκριμένη περίπτωση. Η αποτελεσματικότητα των προτεινόμενων πρακτικών στην αναστροφή της κλιματικής αλλαγής, η επίδρασή τους στην παραγωγή καρπού και ελαιολάδου και η βιωσιμότητά τους με όρους τεχνικούς και οικονομικούς θα αξιολογηθεί μέσω ενός προγράμματος δειγματοληψιών και μετρήσεων καθώς και με ειδικά μαθηματικά μοντέλα σε βάθος 5ετίας.
Εφαρμογή νέων καλλιεργητικών πρακτικών στην Ελαιοκομία
Με τη συνεισφορά του χρηματοδοτικού μέσου LIFE+ της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Think of the environment before you print this document